Η έρευνα και κληρονομιά του Alfred Tomatis

Το οικογενειακό υπόβαθρο

Ο Alfred Tomatis (1920-2001) ήταν ένας γάλλος ΩΡΛ Ιατρός, ερευνητής και ιδρυτής της ομώνυμης μεθόδου. Το έργο του επηρέασε καθοριστικά την κατανόηση της λειτουργίας του αυτιού και ήταν ένα ορόσημο στην αντιμετώπιση κινητικών, συναισθηματικών και γνωστικών διαταραχών.

Ο Alfred Tomatis γεννήθηκε στη Νίκαια και μεγάλωσε σε μια οικογένεια τραγουδιστών. Ο παππούς του και ο πατέρας του, Humbert Dante Tomatis, είχαν λαμπρή καριέρα στην όπερα και συνεργάστηκαν με τους μεγαλύτερους τραγουδιστές της εποχής τους. Στα 11, ο πατέρας του τον έστειλε για σπουδές στο Παρίσι. Εκεί, ο Alfred αλλάζει ριζικά και μετατρέπεται από ένα απείθαρχο μαθητή σε ένα φιλομαθή που νιώθει ότι ο προορισμός του είναι να γίνει γιατρός. Μετά την ιατρική σχολή, επέλεξε να ειδικευτεί και να γίνει ΩΡΛ. Αρχικά, οι περισσότεροι από τους πελάτες του ήταν τραγουδιστές και φίλοι του πατέρα του που είχαν κάποια φωνητικά προβλήματα, έτσι γρήγορα έμαθε πολλά για τη φωνή.

Η Δημιουργία της μεθόδου

Ο Alfred Tomatis εργάστηκε ως βοηθός σε νοσοκομείο του Bichat στο Παρίσι, και στη συνέχεια στην πόλη της Bretonneau. Ο νεαρός γιατρός βρέθηκε αντιμέτωπος με τη φρίκη του πολέμου, μετά τη βομβιστική επίθεση στο Παρίσι το 1943. Μετά τον πόλεμο, ο Alfred έγινε υπεύθυνος στα ακουστικά εργαστήρια της αεροναυπηγικής βιομηχανίας και εξέταζε την ακοή των εργαζομένων οι οποίοι έρχονταν σε επαφή καθημερινά με τους δυνατούς ήχους των κινητήρων των αεροπλάνων και υπέφεραν συχνά από κώφωση λόγω της εργασίας τους. Κατά την εξέταση των εργαζομένων αυτών, παρατήρησε ότι οι αλλοιώσεις που παρουσιάστηκαν στα αυτιά τους πάντα συνοδεύονταν από φωνητική ανεπάρκεια. Το ίδιο χρονικό διάστημα, συμβούλευε και θεράπευε τραγουδιστές που είχαν φωνητικά προβλήματα. Κάνοντας τεστ στους τραγουδιστές και δημιουργώντας ένα ακουστικό γράφημα, παρατήρησε ότι και αυτοί παρουσίαζαν ακριβώς το ίδιο ακουομετρικό προφίλ με τους εργαζομένους στα εργαστήρια της αεροναυπηγικής βιομηχανίας. Όπως οι εργάτες, έτσι και οι τραγουδιστές είχαν μεταβολές στη φωνή τους επειδή είχαν μεταβολές στην ακοή τους. Επεσήμανε, λοιπόν, την ύπαρξη ενός ακουστικού-φωνητικού κυκλώματος και συνόψισε τα συμπεράσματά του στον εξής νόμο Tomatis : "Η φωνή μπορεί να αναπαράγει μόνο ό,τι το αυτί μπορεί να ακούσει"

Ο Alfred Tomatis παρατήρησε μια θεμελιώδη διαφορά μεταξύ της ακοής και της ακρόασης: Ακοή είναι η παθητική λήψη ήχων ενώ ακρόαση είναι η πρόσληψη αισθητηριακών πληροφοριών με σκοπό να γίνουν κατανοητές. Εφηύρε μια συσκευή ικανή να αποκαταστήσει την ακρόαση μέσω ενός ηχητικού συστήματος που ονομάζεται "Ηλεκτρονικό Αυτί".

Το 1957, υπέβαλε τους "νόμους Tomatis" στην Ακαδημία των Επιστημών στο Παρίσι. Αυτοί οι νόμοι ήταν:

• Η φωνή αναπαράγει μόνο ό,τι μπορεί να ακούσει το αυτί
• Αν τροποποιήσουμε την ακοή, τότε τροποποιείται και η φωνή
• Είναι εφικτό να αλλάξουμε τη φωνή με συνεχές και τακτικά επαναλαμβανόμενο ακουστικό ερέθισμα επί κάποια χρονική περίοδο (νόμος της παραμένουσας ιδιότητας).

Το 1958, το πρώτο Ηλεκτρονικό Αυτί παρουσιάστηκε στην Παγκόσμια Έκθεση στις Βρυξέλλες και κέρδισε το Χρυσό Μετάλλιο επιστημονικής έρευνας.

Ο Alfred ήταν πατέρας πέντε παιδιών. Ένα από τα παιδιά του ο Christian, σπούδασε ψυχολογία και εντάχθηκε στο δυναμικό της οικογενειακής επιχείρησης για πολλά χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, ο Christian βοήθησε τον πατέρα του και συμμετείχε στο ερευνητικό του έργο.

Ο Alfred Tomatis συνέχισε να διεξάγει έρευνα και συνεργάστηκε με διάφορα πανεπιστήμια στη Νότια Αφρική και τον Καναδά, και κατά την περίοδο αυτή, παρατήρησε ότι το αυτί παίζει σημαντικό ρόλο στη στάση του σώματος, την ισορροπία και τον μυϊκό τόνο. Επίσης, ανέπτυξε την υπόθεση σχετικά με την ακουστική πλευρίωση και το ρόλο του κυρίαρχου αυτιού. Τέλος, ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που ανακάλυψε και επισήμανε ότι το έμβρυο ακούει από την δέκατη όγδοο εβδομάδα της κύησης και ότι το αυτί παίζει σημαντικό ρόλο στη γνωστική ανάπτυξη. Στη συνέχεια, διαπίστωσε ότι η ενδομήτρια ακρόαση είναι κρίσιμης σημασίας για την συναισθηματική ανάπτυξη του βρέφους. Οι επιστημονικές συσχετίσεις που έκανε μεταξύ της Ωτορινολαρυγγολογίας και της ψυχολογίας τον οδήγησαν στη δημιουργία ενός νέου κλάδου την ακουστικο-ψυχο-φωνολογία.

Η διεύρυνση της μεθόδου ®

Η ερευνητική του εργασία και οι επιτυχημένες κλινικές δοκιμές τον ώθησαν στην επέκταση της εφαρμογής της μεθόδου του στα εξής πεδία: την προσοχή, τη μάθηση, τη φωνή και τη γλώσσα, τη διαχείριση των συναισθημάτων, τις ικανότητες συντονισμού και της κίνησης, τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Ο Alfred, βοήθησε παιδιά στο φάσμα του αυτισμού όταν οι συμβατικές θεραπείες είχαν αποτύχει. Η Μέθοδος του βοήθησε ανθρώπους με ιδιαίτερες διαταραχές και άλλαξε τη ζωή πολλών ανθρώπων όπως και των συγγενών των. Η επιτυχία αυτή ήταν το επιστέγασμα της συνεργασίας με λαμπρούς επιστήμονες. Εργάστηκε για ένα χρόνο με το Γάλλο παιδίατρο και ψυχαναλυτή Françoise Dolto. Στο κέντρο του στην Avenue de Courcelles, στο Παρίσι, συνεργάστηκε με διευθυντή ορχήστρας, προκειμένου να έχει μία πελατεία που απαρτιζόταν από ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων.

Πολλές προσωπικότητες επισκέφθηκαν το κέντρο του Alfred Tomatis. Μεταξύ αυτών, η Μαρία Κάλλας, η οποία στο απόγειο της δόξας της, συνεργάστηκε δύο φορές με τον Tomatis για να "ξαναβρεί τη φωνή της." Είχε την εσωτερική πεποίθηση ότι η ποιότητα της φωνής της σχετιζόταν με τη λειτουργία του αυτιού της σύμφωνα με την θεωρία του Alfred. Το 1965, ο δάσκαλος δραματολογίας Jean-Louis Cochet, ο οποίος ήταν επίσης φίλος του Alfred συνέστησε το κέντρο του Alfred Tomatis σε ένα μαθητή του, τον Gerard Depardieu. Ο νεαρός άνδρας αντιμετώπιζε σημαντικές γλωσσικές δυσκολίες και είχε δυσκολία να εκφέρει λόγο με ευχέρεια. Αφού αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις γλωσσικές του δυσκολίες με τη μέθοδο έδωσε μια συγκινητική μαρτυρία για την εμπειρία του με τη μέθοδο Tomatis^®.

Ο Alfred Tomatis έγραψε 14 βιβλία συμπεριλαμβανομένου του πολύ επιτυχημένου Το Αυτί και η Γλώσσα (1963), Το αυτί και η Ζωή (1977), Το αυτί και η φωνή (1987), Σχολικά Προβλήματα (1988), Εννέα μήνες στον Παράδεισο (1989), Γιατί Μότσαρτ; (1991). Τα βιβλία αυτά αντικατοπτρίζουν τη βούληση του Alfred Tomatis να κάνει τη μέθοδό του κατανοητή και να απευθυνθεί άμεσα σε ένα ευρύ κοινό. Παρ' όλα αυτά αντιμετώπισε έντονη κριτική από μερικούς συναδέλφους του οι οποίοι αμφισβητούσαν την μέθοδό του.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Δρ Tomatis ήταν αγαπητός ενώ συγχρόνως οι θεωρίες του ήταν αμφιλεγόμενες σε μια εποχή που λίγα γνωρίζαμε για την λειτουργία του εγκεφάλου. Ο Alfred Tomatis, ακολούθησε το ένστικτό του και υπερασπίστηκε τις ιδέες του και είχε την αποφασιστικότητα να βρίσκει λύσεις, ανεξάρτητα από τις αιτιάσεις των επικριτών του, επειδή μέλημά του ήταν να βελτιώσει τις ζωές των ανθρώπων. Τέλος, απογοητευμένος από τη διαρκή επίκριση των απόψεων του αλλά και από την αμφισβήτηση της μεθόδου του, παραιτήθηκε από το Conseil de l'Ordre des Médecins το 1974, προτού του ζητηθεί.

Στο εξωτερικό, η μέθοδος Tomatis^® έλαβε πιο ευνοϊκή υποδοχή. Ο Alfred Tomatis ταξίδεψε στον κόσμο με τη σύζυγό του Λένα, προκειμένου να παρουσιάσει τη μέθοδό του. Κέντρα εφαρμογής της μεθόδου άνοιξαν σε όλη την Ευρώπη, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Νότια Αφρική και την Ιαπωνία. Ο Alfred Tomatis φρόντισε να διαφυλάξει τα πνευματικά δικαιώματα της μεθόδου του και την αξιοπιστία της.

O Alfred Tomatis ζήτησε από έναν φίλο του, τον ζωγράφο και γλύπτη Edgard Pillet να σχεδιάσει το λογότυπο του οργανισμού του. Ο σχεδιασμός δείχνει μεγάλες καμπύλες και κοφτερές γωνίες. Ο καλλιτέχνης για να κάνει το τέλειο λογότυπο ανέδειξε τα τραχιά χαρακτηριστικά του αυτιού αλλά και την σημαντικότητά του ως οργάνου. Αρχικά, ήταν χαραγμένο σε μία τραχιά πέτρα για να αποδώσει τα περιγράμματα και τους κυματισμούς ενός οργάνου που κρύβει στο κέντρο του το "μυστήριο της ακρόασης". Ο Alfred Tomatis είδε στη μορφή και στο σχήμα του αυτιού εκείνο του εμβρύου. Παρομοίασε τη μορφή και το σχήμα του αυτιού με τη μορφή και το σχήμα ενός εμβρύου. Χρησιμοποίησε αυτό το νέο συμβολισμό για να επισημάνει τη συμβολή του αυτιού στην ανάπτυξη του εμβρύου στη μήτρα της γυναίκας. Αυτό έγινε το επίσημο λογότυπο Tomatis^® που σήμερα την εκπροσωπεί σε περισσότερες από εβδομήντα πέντε χώρες.

Τεχνολογική στροφή και υστεροφημία

Ο Alfred Tomatis πέθανε τον Δεκέμβριο του 2001. Πριν από το θάνατό του, διαφύλαξε τη πνευματική και επιστημονική κληρονομιά του, αναθέτοντας στον γιο του Christian Tomatis και στον Thierry Gaujarengues τη διαχείριση. Ο Christian Tomatis και ο Thierry Gaujarengues, εργάζονται από τότε ακατάπαυστα για να κάνουν τη μέθοδο πιο προσιτή, πιο καινοτόμο και πιο αποτελεσματική.

Οι ανακαλύψεις του Alfred Tomatis για το αυτί και την αναγκαιότητα της ηχητικής διέγερσης έχουν αφήσει μία ανεξίτηλη σφραγίδα στο τομέα της νευροαισθητηριακής διέγερσης. Από την αρχή ο Alfred Tomatis έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλές άλλες εταιρείες οι οποίες προσπάθησαν να αναπτύξουν εναλλακτικά προγράμματα, αλλά ποτέ δεν κατάφεραν να αναπαράγουν την επίδραση Tomatis^®, ακόμα κι αν μερικές φορές ισχυρίστηκαν ότι το έκαναν.

Δουλεύοντας με πάθος για την αλληλεπίδραση του αυτιού με τον εγκέφαλο και έχοντας την πεποίθηση ότι η λειτουργία του εγκεφάλου μπορεί να βελτιωθεί, πρωτοστάτησε στην θεωρία για την πλαστικότητα του εγκεφάλου αλλά και στον τομέα της έρευνας που σήμερα ονομάζουμε "νευροεπιστήμη". Η πρόοδος που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια είναι μία μεταθανάτιο επιστημονική αναγνώριση του έργου του. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι η ακρόαση και η συναισθηματική διαχείριση είναι ικανότητες που σχετίζονται, ότι το αυτί είναι πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο, ότι επηρεάζει τις κινητικές δεξιότητες και την στάση του σώματος, και, τέλος, ότι η μέθοδος Tomatis^® είναι μια αποτελεσματική πρόσθετη βοήθεια στην αντιμετώπιση διαταραχών που σχετίζονται με τη συμπεριφορά, τα συναισθήματα, τη γλώσσα και τη φωνή. Κάποιος δεν μπορεί παρά μόνο να θαυμάσει την αποφασιστικότητα του Alfred Tomatis να ακολουθήσει το ένστικτό του. Στο βιβλίο του «Πως Αυτοθεραπεύεται ο Εγκέφαλος ", ο διάσημος νευρολόγος Norman Doidge δίνει φόρο τιμής στον Alfred Tomatis τον οποίο θεωρεί πρωτοπόρο και του οποίου η κληρονομιά τώρα εκτιμάται υπό το φως των σημερινών ανακαλύψεων. Σήμερα, η μέθοδός του είναι ένα μοναδικό και καινοτόμο εργαλείο που εφαρμόζεται στα σχολεία, στα νοσοκομεία, από θεραπευτές και εκπαιδευτικούς και βοηθάει ένα μεγάλο αριθμό ατόμων.

Επικεφαλής της εταιρείας σήμερα είναι ο Thierry Gaujarengues και από το 2009 συνεργάζεται με τον Grégoire Tomatis εγγονό του ιδρυτή. Ο Alfred Tomatis θα ήταν περήφανος για την εξέλιξη της μεθόδου του που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, είτε πρόκειται για την τεχνολογική καινοτομία των εργαλείων του, την επέκτασή της σε όλο τον κόσμο, τον αυξανόμενο αριθμό των εκπαιδευμένων επαγγελματιών που την εφαρμόζουν, είτε για το σημαντικότερο λόγο, των αριθμό των ανθρώπων που βοηθά σε καθημερινή βάση.

Κάθε χρόνο πάνω από 200 000 άτομα επωφελούνται από την Μέθοδο Tomatis^® στις πέντε ηπείρους!